تعریف ویتامین ها در خوراک دام وطیور

ویتامین ها در خوراک دام وطیور :

ویتامین ها مواد اولیه آلی هستند که برای فعالیت های دامها ضروری هستند. میزان مورد نیاز ویتامین ها در جیره کم است و از همین روی آن ها را در گروه ریز مغذی ها دسته بندی میکنند. وجود آنها برای حفظ سلامتی و کارایی بدن ضروری است و به همین دلیل باید به عنوان بخشی از جیره روزانه تامین شوند . به علاوه ویتامین ها می توانند به صورت پیش ویتامین مصرف شوند و سپس در بدن دام به ویتامین نهایی تبدیل شده و مورد استفاده قرار گیرند. همان طور که از نام این مواد استنباط می شود ویتامین ها ترکیبی از مواد آلی همراه با مواد نیتروژن دار می باشند اگر چه در حال حاظر مشخص شده است که مواد ازت دار صرفا در تعدادی از ویتامین ها وجود دارد ولی به هر حال حاظر مشخص شده است که مواد ازت دار صرفا در تعدادی از ویتامین ها وجود دارد ولی به هر حال استفاده از لفظ ویتامین یا آمین های حیاتی در علوم پزشکی ،دامپزشکی ، دارو سازی و در صنایع مختلف رایج شده است .وجود این گروه از مواد مغذی به منظور متابولیسم سلولی ، اعمال حیاتی ، کار کردهای طبیعی فیزیولوژیک، حفظ سلامتی ،افزایش رشد، تولید مثل و کاهش استرس دام و طیور کاملا ضروری می باشند به طوری که در بسیاری از واکنش ها ی بیوشیمیایی شرکت می نمایند و در متابولیسم مواد غذایی حاصل ار هضم پروتین ها ، کربوهیدرات ها و چربی ها نقش اساسی دارند. باید توجه داشت که بعضی از ترکیبات پس از تحمل تغییرات شیمیایی می توانند شبیه ویتامین ها عمل کنند،(مانند بتا کارو تن و برخی از استرول ها) این ترکیبات تحت عنوان پرو و یتامین یا پیش ساز ویتامین ها محسوب می شوند . در اکثر موارد ساختار بدن دام به تنهایی قادر به سنتز ویتامین ها نمی باشد. کمبود و با عدم وجود یک یا چند ویتامین ممکن است باعث بروز اختلالات متعدد متابولیک ،کاهش کارایی، عقب ماندگی در رشد ،مشکلات باروری، بیماری و حتی مرگ شود. به علاوه افزودن منابع تامین کننده برخی از ویتامین ها در جیره می تواند باعث بروز اثرات مثبت بر سلامتی موجود زنده شود .
عامل A محلول در چربی و عامل B محلول در آب را به زیر گروههای مختلفی تقسیم بندی کنند و آن ها را بر اساس حروف الفبا نامگذاری کردند. پس از آن بود که ویتامین ها به دو گروه محلول در چربی ( ویتامین A, D,E, K ) و محلول در آب ( B,C ) تقسیم بندی شدند. این دو گروه هر یک فعالیت های مختلفی دارند . بدین نحو که ویتامین های محلول در چربی فعالیت اختصاصی جهت گسترش و حفظ ساختار بافت های بدن را بر عهده دارند و ویتامین های محلول در آب در فعالیت های کاتالیتیک دخالت دارند و یا به عنوان مکانیسم های کنترل متابولیسم (مثلا به عنوان کوآنزیم ) نقش دارند. برای انجام چنین اثرات فیزیولوژیکی تنها مقادیر کمی از این مواد مورد نیاز است. تقسیم بندی و عملکرد ویتامین هایی که در تغذیه دام و طیور مورد توجه قرار می گیرند به صورت خلاصه در جدول آورده شده است.
ویتامین های محلول در چربی
ویتامین های ( K,A,D,E ) به گروه ویتامین های محلول در چربی تعلق دارند ویژگی هیدروفوبیک این ویتامین ها ناشی از وجود یک زنجیر بلند جانبی در ساختار داخلی مولکول آن ها می باشد. ویتامین های محلول در چربی صرفا دارای کربن ،اکسیژن و هیدروژن هستند و از همین رو به عوامل خارجی نظیر اکسیداسیون ،گرما ، نور ماوراء بنفش ، یون های فلزی و برخی آنزیم ها حساس هستند.
ویتامین های محلول در آب
ویتامین های محلول در آب که در گروه B دسته بندی میشوند شامل B1 , B12 , B6 , B2 بیوتین ، اسید فولیک ، نیاسین ، اسید پانتوتیک و ویتامین c می باشد که به عنوان کوآنزیم در بدن فعالیت دارند . هر کو آنزیمی نقش خاصی در فعالیت های متابولیک دارد. کمبود این گروه از ویتامین ها باعث کاهش فعالیت آنزیم مربوطه و در نتیجه موجب بروز اختلالات متابولیک خواهد شد.
مواد شبیه ویتامین و پیش ویتامین ها
مواد شبه ویتامین گروهی از مواد هستند که فعالیت های شبیه ویتامین ها از خود بروز میدهند و در بدن دامها تولید میشوند که البته ممکن است میزان تولید آنها در بدن دام ب میزان کافی نباشد . مواد شبه ویتامین شامل بتاین اینوزیتول و یا ال کارنتین می باشد .این مواد از خود فعالیت های بیولوژیک بروز میدهند ،اما تنها برخی از گونه ها نیازمند افزوده شدن این مواد به جیره خود هستند.

مکمل های معدنی (مینرال)
مکمل های معدنی مخلوطی است از مواد غیر آلی که به مقدار لازم به خوراک اضافه می شود و جهت فعالیتهای فیزیولوژیک و تنظیم متابولیسم طبیعی بدن ضروری می باشند. این مکمل ا شامل مخلوط مواد معدنی کم مصرف (کم نیاز) و مواد معدنی پر مصرف (عناصر پر نیاز ) هستند که با کمیت و کیفیت مناسب جهت تامین مواد مغذی ،کارای مطلوب خوراک پیشگیری از بیماری های ناشی از کمبود آن ها مقابله با استرس ها و حفظ تولید در سطح مطلوب به سایر اقلام خوراک اضافه میشوند. عناصر کم مصرف مهم شامل روی آهن ،مس ،منگنز ، سلنیوم ،ید ،کبالت می باشند .کلسیم و فسفر از مهمترین عناصر پر مصرف (پر نیاز ) هستند که به جیره غذایی اضافه میشوند و به صورت دی کلسیم فسفات و مونو کلسیم فسفات مورد استفاده قرار می گیرند . از سایر عناصر پر مصرف (پر نیاز) مس توان به منیزیم سدیم و پتاسیم که به صورت املاح مختلف در فرمول مکمل ها مورد استفاده قرار ی گیرند، اشاره کرد.
مواد حامل
مواد حامل به موادی اطلاق میشود که صرفا برای به حجم و به وزن رسانیدن مکمل و توزیع یکنواخت مواد اولیه در ساخت مکمل مورد استفاده قرار می گیرند. مواد حامل می بایست دارای خصوصیاتی باشند که بهترین نتیجه را از نظر تامین حجم، وزن یکنواختی در محصول نهایی ایجاد نمایند . جدول مشخصات کامل ویتامین فید گرید را نشان میدهد.
ویتامین های محلول در آب
ویتامین B1 (تیامین)
ویتامین B1 پودر سفید کریستاله و متبلور با بوی مخصوص است که نسبت به حرارت ، pH قلیایی حساس است، ولی در برابر نور، هوا و دمای کمتر از 25 درجه سانتی گراد پایداری خود را حفظ می کند . نظر به این که ملح مونونیترات آن در برابر حرارت و رطوبت پایدار تر از ملح هیدرو کلراید است لذا نوع هیدروکلراید آن برای تولید مکمل به صورت پودر محلول در آب و نوع مونونیترات جهت پر میکس پودری مخلوط با خوراک مناسب می باشد، تیامین به صورت طبیعی در غلات ، دانه های روغنی و فرآورده های تخمیری حاصل از مخمرها یافت میشود. غلات به عنوان منابع غنی تیامین شناخته می شوند.
ویتامین B2 (ریبوفلاوین)
ریبوفلاوین پو دری به رنگ زرد نارنجی تا نارنجی مایل به قهوه ای ترکیبی نسبتا پایدار است ولی تا حدودی در مقابل رطوبت و PH قلیایی حساس است. در برابر نور و هوا کمی حساس است، در دمای ۱۵ تا ۲۵ درجه سانتی گراد پایداری خود را حفظ می کند. وجود ریبوفلاوین باعث فعالیت کوآنزیم فلاوین آدنین مونو نوکوتیدFAD) ( می شود ، لذا برای انجام بسیاری از واکنش های متابولیک به منظور بهره برداری کامل از مواد غذایی ضروری است.
ویتامین اسید پانتوتنیک (کلسیم د – پانتوتنات ) (ویتامین B5 )
این ویتامین پودری سفید است و بدون بو وبا طعم تلخ می باشد از گروه پروستیتک کوآنزیم A تشکیل شده است و جود آن برای واکنش های انرژی زا ضروری است. مقادیر طبیعی این ویتامین در ترکیبات غذایی بسیار متغیر بوده و در جیره غذایی به دو شکل آزاد و غیر آزاد یافت می شود شکل غیر آزاد آن طی فرآیند هضم از ترکیبات غذایی آزاد می شود.این ویتامین جاذب رطوبت بوده و نسبت به حرارت و نور کمی حساس است و خاصیت الکترو استاتیکی نیز دارد . مناسب ترین نوع آن کلسیم دی پنتوتنات است.
ویتامین نیاسین (اسید نیکو تینیک ) (ویتامین B3 )
این ویتامین پودری کریستاله سفید تا سفید متمایل به زرد متبلور است که در آب حل می شود در الکل بخوبی حل میشود ولی در اترو کلروفرم به سختی حل می شود. این ویتامین جزو اصلی بسیاری از آنزیم های دخیل در متابولیسم درون سلولی است، بنابراین کمبود آن به طور موثر موجب کاهش تولید می شود. این ویتامین نسبت به نور و حرارت مقاوم است و در برابر تماس با هوا و دمای کمتر از ۲۵ درجه سانتی گراد پایداری خود را حفظ کرده و در محلولهای قلیایی در دمای معمولی پایدار است. یاد آوری : از آنجایی که در برخی منابع ویتامین B3 تحت عنوان نیاسین و ویتامین B5 تحت عنوان اسید پانتوتنیک و یا بالعکس نام برده شده است باید بر روی بسته بندی و بر چسب نام اصلی ویتامین نیز ذکر شود.
ویتامین B6 (پیریدوکسین)
پیردوکسین پودر سفید کریستاله و بدون بو که در شرایط معمولی ترکیب نسبتا پایداری است. این ویتامین به رطوبت و نور حساس است و در آب بخوبی حل میشود.
از آنجا که این ویتامین کوآنزیم های دکر بوکسیلا ز و ترانس آمیناز است در واکنش های متابولیسمی اثرات اختصاصی بسیار مهمی ایفا می کند.
مناسب ترین نوع آن ملح هیدروکلراید بوده و در مقابل نور حساس و نسبت به حرارت و PH قلیایی پایدار است.
ویتامین H (بیوتین)
بیوتین پودری سفید تا سفید متمایل به زرد است که برروی ماتریکس دکسترین پوشش داده شده است ،در شرایط معمولی نسبتا پایدار می باشد و محیط های اسیدی قوی این ویتامین را از طریق واکنشهای اکسید کنندگی نابود میسازند . اشعه ماورا ء بنفش نیز به تدریج بیوتیین را از بین میبرد.
ها بوده و در سنتز اسیدهای چرب نیز دخالت دارد. این ویتامین به رطوبت بسیار حساس است، نسبت به حرارت و مواد اکسید کننده حساس بوده و در دمای پایین تر از 25 درجه سانتیگراد و دور از رطوبت پایداری خود را حفظ می نماید.
ویتامین B9 (اسید فولیک)
این ویتامین پودری متبلور به رنگ زرد تا زرد پرتغالی مایل به قهوهای با بوی مخصوص است. اسید فولیک برای ساخت اسید نوکلیک و جهت تشکیل سلول و کارکردهای آن ضروری است. وجود اسید فولیک برای عملکرد دستگاه ایمنی حیاتی می باشد. نقش اسید فولیک در این واکنشها از طریق دخالت در سنتز DNA سلولی می باشد. این ویتامین در مقابل PH اسیدی ،نور و رطوبت حساس و در برابر حرارت کمی حساس است.
ویتامین B12 (سیانو کوبالامین)

سیانو کوبا لامین پودری کریستاله به رنگ قرمز تا قرمز تیره است . این ویتامین به میزان جزیی در آب حل میشود و به طور طبیعی در فر آورده های تهیه شده از بافت های دامی یافت میشود . سیانو کوبا لامین کوآنزیم آنزیم هایی است که در انتقال بنیان متیل در واکنش های متیلاسیون شرکت می کنند. این ویتامین به همراه کبالت و آهن از عوامل مهم خون ساز به شمار میرود . محل اصلی ذخیره آن کبد بوده و مقادیری نیز در کلیه ها ، قلب ، طحال و مغز یافت میشود. این ویتامین نسبت به PH اسیدی و نور شدید و رطوبت حساس است و در برابر هوا و حرارت نسبتا پایدار است.
ویتامین کولین
کولین معمولا با ملح کلراید موجود است ،ماده ای است به رنگ زرد کهربایی تا زرد مایل به قهوهای که بسیار رطوبت پذیر بوده و به دو صورت پودر و مایع عرضه میشود ، کولین کلراید در برابر رطوبت بسیار حساس است. وجود کولین برای ساخت استیل کولین مور نیاز جهت ارسال پیامها در دستگاه عصبی ضروری است و قسمت عمده /ان مصرف واکنشهای متیلاسیون و کمک به سنتز متیونین و متابولیسم فسفولپیدها میشود. نوع پودر تجاری آن به صورت 60 درصد و نوع مایع آن 75 درصد میباشد.
ویتامین های محلول در چربی
ویتامین A (رتینول استات)
ویتامین A پودری به رنگ زرد تا زرد متمایل به قهوهای با حساسیت زیاد در برابر نور، رطوبت و دما ،در آب سرد به آرامی آب جذب میکند و پراکنده میشود این ویتامین به صورت طبیعی فقط در بافتهای دامی یافت میشود. فرآورده های حاوی پروتین های دامی ، نظیر پودر گوشت و پودر ماهی منابع طبیعی ویتامین A بوده و روغن ماهی غنی ترین منبع این ویتامین میباشد. نظر به این که ویتامین A نسبت به نور، عوامل اکسید کننده، PH اسیدی و گرما حساس است، بنابر این به سرعت اکسیده میشود. لذا میبایست در خوراک به صورت پودر پوشش دار مصرف شود تا بتواند ر شرایط عادی به مدت چند ماه ارزش خود را حفظ نماید پروتین A از عوامل مخرب معمولا کارخانه سازنده آن را با پوششی مناسب تولید و عرضه می نماید. مناسب ترین نوع این ویتامین جهت تهیه مکمل ، رتینول استات میباشد.
ویتامین D3 (کوله کلسیفرول)
پودری سفید تا زرد متمایل به خاکستری یا کرم مایل به قهوه ای )بژ( میباشد. این ویتامین حساس به نور ،رطوبت و حرارت میباشد. ترکیبات دارای ویتامین D در اثر واکنش فتو شیمیایی بر روی مولکول های پیش ساز ویتامین و تماس با اشعه ماورای بنفش نور خورشید تولید میشوند. مهمترین اثر این ویتامین پیشگیری از بیماری نرمی استخوان و پوکی استخوان است ویتامین D3 که باعث افزایش رشد استو بلاست ها و افزایش جذب کلسیم و فسفر میشود مصرف بیش از حد مجاز آن سبب مسمومیت میشود.
ویتامین k3 (منادیون)
پودری سفید تا سفید متمایل به زرد قهوه ای است. ویتامین kعامل ضد خونریزی کینون دارد. این ویتامین که در مقابل نور، حرارت و pHقلیایی حساس می باشد، دارای انواع مختلفی است . رایج ترین اشکال تجاری آن به صورت منادیون سدیم بی سولفیت ( MSB ) ، منادیون دی متیل پیرمیدینول بی سولفیت ( MPB ) منادیون نیکوتینامید بی سولفیت (MNB) و منادیون سدیم بی سولفیت کمپلکس (MSBC ) می باشد که مقدار منادیون موثر آن در املاح ذکر شده متغیر بوده و هنگام فرمولاسیون میبایست در نظر گرفته شود. اشکال طبیعی آن نسبتا نا پایدار بوده و در طول نگهداری به سرعت از بین می روند .اشکال طبیعی در برابر گرما مقاوم هستند اما در برابر اکسیداسیون ،مواد قلیایی ، اسیدهای قوی ،نور و رطوبت حساس میباشند.
ویتامین ( آلفاتو کوفریل استات)
پودری سفید تا زرد متمایل به سفید یا سفید روشن مایل به قهوهای روشن است که به صورت ملح
آلفاتوکوفریل استات در ساخت مکمل استفاده میشود . ویتامین در جوانه غلات، اغلب دانه های روغنی ، شیر و فرآورده های لبنی و سبزیجات برگ ار وجود دارد. ویتامین به مقدار کم در کبد ذخیره میشود و در برابر هوا۷ نور و رطوبت حساس است و در برابر حرارت نسبتا پایدار است و به عنوان یک ماده آنتی اکسیدان بیولوژیک در تنظیم اکسیداسیون سلولی موثر است و در افزایش قدرت ایمنی بدن نقش اساسی دارد.